Samen sporten in de buitenlucht. 
Hoe een eenvoudig en fris concept senioren in wijken verleid om samen te sporten

Leonie Everts en Toon Verlaan

Op 2 juli 2014 werd in Amsterdam de stichting Golden Sports opgericht. De stichting wil een antwoord geven op twee maatschappelijke problemen: senioren bewegen te weinig en er is sprake van toenemende eenzaamheid onder hen. Het doel van de stichting is het stimuleren en faciliteren van sport- en bewegingsmogelijkheden voor senioren binnen een bredere sociale context. 

Achtergrond en ontstaan.

De samenleving vergrijst. In 2030 zal ruim 22% van de bevolking boven de 65 jaar zijn (CBS 2014).(opnemen in de literatuurlijst) Om gezond oud te worden en een goede kwaliteit van leven te behouden zijn twee zaken van bijzonder belang: fysieke fitheid en een goed sociaal netwerk. Uit onderzoek (onderzoek vermelden, en in de literatuurlijst opnemen) blijkt dat 65% van de senioren van 65 jaar en ouder veel te weinig beweegt. Het merendeel van hen haalt bij lange na niet de beweegnorm. Voor ouderen houdt het Nationaal Instituut voor Sport & Bewegen (NISB) de volgende beweegnorm aan: dagelijks in totaal een half uur matig intensief bewegen op minimaal 5, maar liefst 7 dagen per week. 
Bewegen heeft een positieve invloed op de fysieke en mentale processen . Ook neemt de spierkracht en coördinatie toe waardoor de kans om te vallen afneemt. Bewegen –is in het bijzonder voor senioren een belangrijke factor om de cognitieve functies te behouden, ofwel het proces van afname daarvan te vertragen (Erik Scherder) (opnemen in de literatuurlijst).Tenslotte verlaagt bewegen ook de medische consumptie (Tak, 2013).(opnemen in de literatuurlijst).
Mensen van 65 en ouder hebben momenteel - kort door de bocht- de keuze uit: binnen trainen in een sportschool of meedoen aan bewegingsactiviteiten in een buurthuis (gymnastiek, conditietraining, yoga, line dansen etc.). Een grote groep senioren doet hier echter niet aan mee. Sporten in de buitenlucht bij een klassieke sportvereniging (hockey, voetbal, etc.) is nauwelijks mogelijk, uitgezonderd tennis en golf, die de nodige techniek vereisen en is relatief duur zijn.

Een ander probleem is de eenzaamheid in de huidige samenleving. Die neemt ook onder senioren toe. Mensen blijven, ook wanneer zij alleen komen te staan veel langer zelfstandig thuis wonen. Verbinding door kerk, politieke partij, buurthuis of sportvereniging is sterk afgenomen. Van de ruim 2,9 miljoen 65-plussers voelen bijna 900.000 mensen zich eenzaam (Bron: onderzoek TNS/NIPO, november 2012). (opnemen in de literatuurlijst). Sport en bewegen is bij uitstek een manier om met mensen in de buurt op een ontspannen manier in contact te komen.

Deze overwegingen hebben Leonie Everts (bewegingswetenschapper) en Reinier van Dantzig (fysiotherapeut) uitgedaagd om een nieuw initiatief te ontwikkelen: sporten voor senioren in de buitenlucht.. 
Zij startten met het organiseren van focusgroepen met ouderen. Vervolgens hebben zij individuele interviews gehouden en literatuuronderzoek gedaan. Uit de gesprekken, interviews en het literatuuronderzoek kwam naar voren, dat ouderen vinden dat de aangeboden activiteiten leuk moeten zijn om te doen; ze begeleid moeten worden door professionals; de deelnemers een veilig gevoel moeten hebben; iedereen mee moet kunnen doen en daarom voor elk niveau aangeboden moeten worden; zij vinden het gewenst dat per keer betaald wordt;  meedoen moet geen verplichting zijn; de activiteiten mogen niet duurder  zijn dan € 5 per keer en het bevorderen van een ‘clubgevoel ‘is belangrijk om deelnemers te binden. 

De eerste pilot 

Op basis van bovengenoemde uitkomsten werd in april 2014 een pilot uitgevoerd op het Olympiaplein in Amsterdam, waarbij de belangrijkste elementen van het concept (zie kader) werden uitgeprobeerd. 
De toelatingscriteria zijn als volgt gedefinieerd: De deelnemer is in staat te lopen zonder hulpmiddel zoals stok/rollator etc. en is in staat om te luisteren naar de opdrachten van de fysiotherapeut/trainer en daar gehoor aan te geven. 
De werving van de deelnemers bleek een tijdrovende zaak te zijn. Drie maanden voor de start werd ermee begonnen. De ‘Stadsdorpen’ werden benaderd, de eerste lijn, de welzijnsorganisaties in de buurt en de Huizen van de Wijk. Ook zijn flyers en affiches in de buurt verspreid. De organisatoren zijn op zoek gegaan naar formele en informele netwerken van senioren in de buurt en hebben daar presentaties over GoldenSports gehouden. Deze campagne heeft ertoe geleid dat er bij de opening in april 2014 25 deelnemers waren

Kader openen
Belangrijke elementen van het concept zijn: 
* De begeleiding is in handen van fysiotherapeuten en stagiairs. 
* De activiteiten vinden plaats in de buurt, in de buitenlucht 
* De deelnemers worden ingedeeld in niveaugroepen. 
* Er zijn maximaal 8 deelnemers per begeleider. 
* In iedere training wordt aandacht geschonken aan: balans, coördinatie, spierkracht, lenigheid en conditie. 
* Het aanbod is gebaseerd op omnisport (hockey, voetbal, handbal, korfbal, tafeltennis). 
* De toegang is laagdrempelig (geen verplichtingen) en kost € 4,50 per keer. 
* Onderling sociaal contact wordt gestimuleerd. 
* Vrijwilligers worden ingezet bij de administratie en het innen van de entreegelden. 
* Na 1 tot 2 jaar zijn de trainingen kostendekkend (bij gemiddeld 20 deelnemers per keer). 
Kader sluiten

Uit de evaluatie, na 3 maanden, bleek, dat de deelnemers de trainingen een 8 of hoger gaven. Ze waardeerden vooral het in de ‘buitenlucht’ zijn, de variatie in de activiteiten en de professionaliteit van de trainers. 
Hiervoor was 85% van de deelnemers niet aangesloten bij een of andere sportvereniging of sportschool en 85% was via via bij Goldensports terecht gekomen. 
Vervolgens hebben zich in de loop van 9 maanden 100 senioren aangemeld bij het Olympiaplein en doen regelmatig en onregelmatig mee met de trainingen. 

Kader openen
Een paar reacties van de deelnemers: 
* Als ik heb meegedaan heb ik de hele dag een goed humeur. 
* Heerlijk om in de buitenlucht te bewegen. 
* Er is zoveel variatie, de tijd vliegt om. 
* Je leert weer nieuwe mensen in de buurt kennen. 
* Nooit gedacht dat ik nog kon leren om met een hockeystick tegen een bal te slaan. 
* Je kunt veel meer dan je denkt. 
Kader sluiten

In juni 2015, een jaar na de start, doet een groot deel van de deelnemers van het begin nog steeds mee. Naar schatting 70% komt regelmatig. Inmiddels hebben zijn er weer 20 nieuwe aanmeldingen binnengekomen. Natuurlijk zijn er ook deelnemers die korte of langere tijd niet meedoen in verband met bijvoorbeeld het verergeren van chronische klachten. 10% van de deelnemers heeft helemaal afgehaakt. Als redenen worden opgegeven: geen tijd, geen puf meer om te gaan, verblijf voor langere tijd buiten de stad. 
In de loop van 2015 breidden de activiteiten zich uit naar andere locaties in de stad, zoals de Watergraafsmeer, waar gebruik gemaakt wordt van de Cruyffvelden in Betondorp en het openbare kunstgrasveld    in het Sportpark Oost. 
Eind 2015 waren er al meer dan 200 deelnemers die regelmatig meededen aan de trainingen van GoldenSports. De oudste deelneemster was 94 jaar. 

Het aanbod nu: de trainingen

In iedere training komen de vijf grond motorische vormen aan bod: balans, spierkracht, lenigheid, coördinatie en conditie. 
De training begint met een gezamenlijke warming-up. Daarna wordt de groep verdeeld in drie kleinere groepen. De indeling wordt telkens gedaan op basis van motorische vaardigheden en fitheid, en soms kiezen deelnemers zelf hun groep. Deze groepen bezoeken achtereenvolgens de drie verschillende stations. Bij ieder station is een begeleider. De stations bestaan uit:  Sport en spel (hockey, handbal, voetbal, korfbal en tafeltennis); Coördinatie- en balansoefeningen; Outdoorfitness ( spierkracht) De training wordt afgesloten met een gezamenlijke cooling down. De trainingen vinden twee keer in de week plaats en worden op maandagen/woensdagen of dinsdagen/donderdagen aangeboden, afhankelijk van de locatie. Het tijdstip is op elke locatie 10.30-11.30 uur. Ze vinden plaats in de buitenlucht op een kunstgrasveld en gaan twaalf maanden per jaar door. Bij stromende regen of een temperatuur onder 5 graden C worden de trainingen binnen verzorgd. Men kan per keer betalen, de kosten zijn € 4-4,50 per keer. Minima 65+ betalen € 1 .
De trainingen worden verzorgd door één fysiotherapeut of gediplomeerde trainer met twee stagiaires. Bij 12-16 deelnemers zijn er twee begeleiders, bij 16-24 drie begeleiders. Maximale groepsgrootte van 8 deelnemers. In de eerste drie maanden wordt gestreefd naar een totale groep per training van 10 deelnemers, na een half jaar uit 15 en daarna rond de 18 deelnemers per keer. 
Alle deelnemers vullen een redelijk uitgebreid aanmeldingsformulier in. Ook verklaren zij (met hun handtekening) dat men zich realiseert en dat men op eigen risico meedoet.

Vrijwilligers

Zonder vrijwilligers is het niet mogelijk de activiteiten van Goldensports te organiseren. Zij ontvangen de deelnemers op de locaties, houden iedere training een lijst met aanwezigen bij. Deelnemers die op vakantie gaan geven dit door. Afwezigen worden gebeld of gemaild. Naast de fysiotherapeut of gediplomeerde trainer worden stagiaires fysiotherapie en studenten van de opleiding Sport Management en Ondersteuning ingezet. 

Financiën.

Het streven is de trainingen na verloop van tijd kostendekkend te laten zijn. Voor de voor 2016 geplande uitbreidingen (de Indische buurt, Osdorp en het Westerpark) zijn bijdragen toegezegd van de gemeente Amsterdam, Nuts Ohra, het Coöperatiefonds van de Rabobank, het Fonds Sluyterman van Loo en het RCOAK. Met de gemeente Amsterdam is voor 2016 een regeling getroffen dat minima 65+ voor 1 euro kunnen meedoen.

En verder 

Tot nu toe bereiken we met GoldenSports alleen autochtone 65+. In 2016 gaan we ons ook richten op het werven van oudere migranten. In twee buurten in Amsterdam, de Indische buurt en Osdorp gaan we dit uitproberen. In die buurt wordt de minimumleeftijd 55 jaar en organiseren we ook binnen trainingen voor alleen vrouwen. 
GoldenSports heeft in 2015 het predicaat “goed beschreven” gekregen en is daarmee erkend door het NISB. Ook staat GoldenSports op de menu lijst van Sportimpuls. Het is voor organisaties nu mogelijk om via Sportimpuls subsidie aan te vragen om GoldenSports uit te voeren in hun plaats of regio.
Op 29 februari 2016 ondersteunen we studievereniging MFAS (geneeskunde AMC) bij het realiseren van een wereldrecord aerobic met ouderen. Het wordt een groots evenement. 

Literatuurlijst:
* CBS 2014)
* Onderzoek over bewegen van ouderen
* Erik Scherder
* Tak, 2013
* onderzoek TNS/NIPO, november 2012

Over de auteurs
Leonie Everts is bewegingswetenschapper en erkend mediator. Sinds 1999 werkt zij vanuit De Werkcompany. Zij geeft advies, trainingen en coaching op het gebied van vitaliteit, gezondheid en verzuim. Eind 2013 is zij samen met Reinier van Dantzig gestart met GoldenSports, fit for life. 
Toon Verlaan, gerontoloog,  is redacteur van Geron.

Samenvatting (20 woorden voor de inhoudsopgave)
Senioren sporten in de buitenlucht. Een initiatief dat navolging verdient.

Adres voor het versturen van een bewijsexemplaar